امثال و حکم دشتیاتی

زینب جمالی حاجیانی فرزند محمود سال ۱۳۵۷ خورشیدی در روستای مسیله عبدی دیده به جهان گشود. با قبولی در رشته آموزش ابتدایی تربیت معلم وارد آموزش و پرورش شد. سپس در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی ليسانس خود را از دانشگاه پیام نور بوشهر اخذ نمود و در حال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور بوشهر و در حال ارائه پایان نامه ارشد خود با موضوع ویژگی های جامعه شناختی ضرب المثل های گویش دشتی می باشد. هم اکنون با بیست سال سابقه کار، شاغل در مدارس ابتدایی شهر جم می باشد.

این کتاب شامل جمع آوری، طرز تلفظ، معنی کلمه به کلمه، معادل فارسی ضرب المثل ها با ذکر منبع و همچنین موارد کاربرد هر ضرب المثل دشتیاتی ست که جلد اول این مجموعه شامل هزار کنایه و ضرب المثل می باشد. در ابتدای کتاب نیز نکاتی در مورد گویش دشتی، تبدیلات حرفی، قواعد دستوری، تفاوت کنایه و ضرب المثل ذکر شده است.

به قلم دکتر علی حسن زاده:
مطالعه و پژوهش پیرامون ضرب المثل های محلی و قومی، می تواند در حفظ و پاسداشت گویش هایی که در خطر زوال و فراموشی هستند، بسیار مؤثر باشد. یکی از وظایف ما در قبال ضرب المثل ها و آنچه نیاکان ما از دانش، تجربه، حکمت، اندیشه و تدبر با گویشی اصیل و شیرین؛ در قالبی کوتاه و تأثیر گذار ساختند، این است که آن را به شیوه های علمی مکتوب کنیم تا آيندگان نیز از این گنجینه ی خرد، دانایی و حکمت محروم نگردند. منطقه دشتی استان بوشهر مانند سایر مناطق ایران، دارای سابقه ی فرهنگی و ادبیات شفاهی و قومی بسیار غنی است. ترانه ها، افسانه ها، امثال وحکم، کنایات و بسیاری ازانواع ادب شفاهی در گویش و فرهنگ مردم این منطقه وجود دارد که متأسفانه چنان که باید تلاشی برای حفظ و نگهداشت این گنجینه ی ارزشمند نشده است. خانم زینب جمالی حاجیانی با همت، انگیزه و تلاشی قابل تحسین، دست به کاری زده‌اند که در خور شأن فرهنگ اصیل و غنی این منطقه است. از جمله نکات مثبت کار ایشان این است که علاوه بر ضبط ضرب المثل ها، آوانگاری و شیوه تلفظ امثال را نیز به دست داده‌اند. همچنين در مورد خصوصیات آوایی گویش دشتی و فرایندهای واجی آن جهت آشنایی بیشتر با این گویش و درک بهتر امثال، نکات مفید و در خوری نگاشته اند. ایشان تنها به ذکر امثال بسنده نکرده‌اند، بلکه با شیوه و دید علمی، معادل فارسی امثال و همچنین محل کاربرد و موقعیت آن را نیز شرح داده‌اند. اميدوارم قدم ایشان در جمع آوری ضرب المثل های گویش دشتی، آغاز راهی باشد که از رهگذر آن، محققان فرهنگ و ادب عامه‌ و فرزندان این منطقه، هم در این موضوع و هم در زمينه ی گونه های دیگر ادبیات شفاهی جنوب، خصوصا دشتی، پژوهش هایی در خور فرهنگ مردم این منطقه فراهم نمایند.

به قلم زینب جمالی حاجیانی:
ضرب المثل های هر ملت نشان دهنده افکار و روحیات آن ملت است و جامعه شناسان از این رهگذر می توانند به ویژگی های روحی و اخلاقی یک جامعه پی ببرند. گاهی یک ضرب المثل برای بیان یک مطلب آنچنان گویا و بلیغ است که از سخنی طولانی مؤثرتر است و این اثر را در به کار بردن یک شعر نیز می توان یافت. شاعران و نویسندگان بزرگ ایران نیز از ضرب المثل ها سود فراوان جسته اند و استفاده از ضرب المثل را در جای جای آثار آنان می توان دید. معمولاً آفرینندگان ضرب المثل ها در هیچ جای دنیا شناخته شده نیستند و این پدیده ای است که ضرورت ها و نیازهای مردم آفریننده آنهاست و از صدها سال پیش تا کنون سینه به سینه به ما رسیده است. از کودکی شیفته ی ضرب المثل ها بودم و هنگامی که ضرب المثلی را از زبان بزرگترها می شنیدم، برایم بسیار جالب و خوشایند بود. آمیختگی ضرب المثل ها با زندگی روزمره و علاقه ای که به آنها داشتم، باعث شد از زمان دبیرستان به طور تفننی اقدام به جمع آوری ضرب المثل های محلی که عمدتاً در محاورات روزمره و بیشتر توسط مادرم به کار گرفته میشد، نمایم. بعدها به مدت چهار سال حدود دو هزار کنایه و ضرب المثل به گویش شیرین دشتی با همکاری دوستان جمع آوری نمودم که کتاب حاضر جلد اول ما حصل این زحمات است.

امثال و حکم دشتیاتی با موضوعیت کنایات و ضرب المثل های گویش دشتی در سال ۱۳۹۷ با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات شروع به بازار کتاب عرضه شد.

بخشی از کتاب:
🔹ایسا اُوِّل شُونشینی شِن!
معنی: تازه اول شب نشینی اش است!
معادل فارسی: حرف گل انداختن!
کاربرد: کنایه از اینکه تازه ماجرا شروع شده است!
🔹ایسا دَس تفنگ وامبی سیم!
معنی: الان دست به تفنگ می بری برای یاریم!
معادل فارسی: حریف کسی نیستی.
کاربرد: نمی توانی برای پیشبرد کار، اقدامی صورت دهی!

✍️لیلا حیاتی