دیوان محمدخان دشتی

به دلیل خاص بودن روزهای آخر سال برای ما ایرانیان، از فردی خاص و کتابی خاص در این آخرین جمعه ۹۵ سخن به میان می آوریم؛ دکتر حسین جلال پور، شاعر گرانمایه استان عزیزمان بوشهر، کسی که بعد از سالها سختی و پژوهش در مورد شاعری مانا از دیار مانایمان دشتی، حقی جبران ناشدنی برگردن ما نهادند و به پاس ادب و احترام به وجود با ارزش و فرهنگی ایشان؛ اهالی دشتی تمام قد برای این استاد عالی قدر می ایستند.

حسین جلال پور در سال ۱۳۵۵ خورشیدی در بندر گناوه متولد شد. وی که از شاعران معاصر گناوه وازپیشگامان غزل امروزاستان بوشهراست.دانشجوی دکترای زبان وادبیات فارسی بوده و در حال حاضر عضو هیات علمی دانشگاه می باشد.

از ایشان تا کنون مجموعه شعر “کلاغ بعد از باغ” و “دیوان محمد خان دشتی” (نگاهی به زندگی و اشعار محمد خان دشتی) به چاپ رسیده است.

تخصص اصلی او شاعریست، بویژه غزل. علیرغم اینکه نخستین مجموعه غزلش را در آستانه چهل سالگی منتشرکرد؛ ولی از زمان دانش آموزی (که در آن زمان حائز رتبه اول شعر دانش آموزی استان بوشهر با غزل؛”چقدر با تو بگویم قفس نشسته به بالم/ و گفت رفتنت امشب رسیده فصل زوالم” گردید) تا به حال، هماره اهالی فرهنگ را با غزلهای ناب و دلنشینشان سیراب کرده اند.

دکتر جلال پور که از مهمترین پدیده های ادبی معاصر گناوه به شمار می آمدند؛ اکنون برای اهالی دشتی نیز چنین شده اند. علاقه ایشان به فرهنگ و ادب دشتی (خصوصا محمد خان دشتی) ستودنی ست و از این بابت اهالی دشتی قدردان زحمات شبانه روزی و خستگی ناپذیر ایشان هستند.

اهالی فرهنگ و ادب، با وجود تمامی مشکلات چاپ و تحمل سختیهای این مسیر سخت، می بایست نقدهای تند و شدیدی را نیز تحمل کنند! دکتر جلال پور نیز پس از چاپ اولین مجموعه غزل خود، آماج نقدهایی قرار گرفت که غیرمنصفانه بود. سخن در اینباره بسیار است که در این مقال نمیگنجد.

محمد خان دشتی، شاعر غزل سرا و داستان پرداز قرن سیزدهم، از بزرگ زادگان دشتی بود. خود و خاندانش از ضابطین و خوانین بلوک دشتی بوده‌اند. او فردی جسور و ادب دوست بود و فرهنگ در ذات این خان زاده عین مردمان دیارش رخنه کرده بود. گرچه با بزرگی، جرات و جسارت زیست؛ اما همین جسارت، کار به دست این خانزاده داده و مرگش باعث تاسف، حسرت، بغض و کینه برای اهالی دشتی میشود. مرگی که هنوز اهالی دشتی بعد از سالیان سال نتوانسته اند آنرا بر بزرگمرد سیاسی و ادبی خود روا ببینند. این داستان را در زمانی مناسبتر بازگو خواهیم کرد.

دکتر جلال پور در مورد منابع این اثر می گوید: جهت تدوین این کتاب از نسخه های معتبری از جمله نسخه‌های خطی کتابخانه‌ دانشگاه تهران، آستان قدس رضوی و کتابخانه ملی تبریز استفاده شده، اما نسخه‌ی اساس این تصحیح، یکی از نسخه های کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی است که در سال ۱۲۸۶ کتابت شده و «آیت» دیباچه‌ای بر آن نوشته است.

اهمیت این چاپ، در این است که جدای از صورت صحیح همۀ شعرها، غزل‌ها و دیگر انواع شعر، تازه‌یابی ای در آن است که در چاپ‌های دیگر موجود نبودند.این تصحیح کامل‌ترین و صحیح‌ترین صورتی است که می‌توانستیم از شعر محمدخان دشتی؛ شاعر دوره‌ی بازگشت ادبی ارائه بدهیم.

این کتاب بعد از سالها انتظار، چندی پیش از سوی انتشارات بامدادنو منتشر شد.

نمونه شعری از دیوان:

کج روی های تو اندر کار من آمد درست
بر خلاف آن که گفتی راست ناید کار کج
دشتی از درد می نالد و لیکن خرم است
راست رو باشد رود هرچند اگر پرگار کج

✍️ لیلا حیاتی