سنگ و سایه (رمان)

سردسته بر روی سنگی می نشست سر لوت ( ۲) را به دست می گرفت و سر دیگر در دست کسی می ماند که می بایست به چیستان او پاسخ می داد. آن کس می گفت: « اسبم چه رنگ؟ »
سردسته می گفت: « رنگارنگ. »
آن کس می پرسید: « چه مالی در میدان؟ »
سردسته که فرمانروای بازی بود، نشانه های اسب یا گاوی را می داد که صبح از خانه بیرون می رفت و پسینگاه به خانه بر می گشت. پرسنده اگر کودک بود، نشانه ها روشن بود و چیستان را پاسخ می گفت. لوت را به دست می گرفت و بچه ها را به پیش می راند. اگر بچه ای بزرگ تر لوت را به دست می گرفت، کارش سخت می شد. می بایست گله بچه ها را هِی می کرد و تا پاری راه از دکه دورشان می کرد. بچه ها را با لوت می زد که بهش نزدیک نشوند.
سردسته یک دو گام دور از بچه ها می ایستاد، از دور رو می کرد به شاه داد می زد:
« چَرچِرانی؟ » ( ۳)
شاه داد می زد: « بشور! »
او بچه ها را با لوت می شورید و از خود دور می کرد. جست وخیز بچه ها برای گرفتن سردسته که آماده گریختن بود.
سردسته باز رو به شاه فریاد می کشید: « چرچرانی؟ »
شاه داد می زد: « بشور! بشور تا مرده شور! »
سردسته گله را هِی می کرد. باز همان صدا: « چرچرانی؟ »
همین که شاه داد می زد: « رها. » سردسته می دوید. اگر از دست گله رها می شد، از نو سر لوت را به دست می گرفت و به چیستان دیگر پاسخ می گفت.
کم تر پیش می آمد که سردسته گرفتار نشود. بی درنگ یکی از پشت سر چشم های او را می بست و یکی او را بر روی زمین دراز می کرد. در هیاهو و تاریکی هر یک مشتی خاک از زیر پیکر او بر می داشت. آن گاه رهایش می کردند. سردسته به پیشگاه شاه می آمد: « شاه، سلام. »
شاه می گفت به او: « سلام، گردنت هم خُرد. »
سردسته می گفت: « شاه، توی راه دزدها ریختند سرم. »
سردسته ناگزیر بود پاسخگوی پرسش های شاه باشد. چه کسی چشم های او را بست، چه کسی او را گرفت؟ چه کسی با مشت او را زد، چه