ترانه های فایز

سراغ جان جانان از که پرسم؟
نشان ماه کنعان از که پرسم؟
چو اسکندر به ظلمت رفت فایز!
گذار آب حیوان از که پرسم؟

عبدالمجید زنگویی به سال ۱۳۱۶ خورشیدی در شهر بوشهر متولد شد و تا دوره دبیرستان را در زادگاهش سپری نمود. دارای مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی می باشد. سال ۱۳۴۲ به استخدام دادگستری در آمد و در سال ۱۳۷۸ بازنشسته شد. وی یکی از بزرگترین گردآورندگان اشعار کلاسیک معاصر بوشهر می باشد و تا کنون کتابهای متعددی درباره شاعران بوشهری و اشعارشان (بیش از بیست اثر) منتشر کرده است. خود نیز شاعر می باشد و صاحب چندین دفتر شعر است. وی از جمله بزرگترین فایز شناسان ایران به شمار می رود و متن انتقادی دیوان اشعار فایز را برای اولین بار منتشر کرده است.

زندگی فایز:
فایز را با دوبیتی هایش می شناسند. با دوبیتیها و ترانه های جانسوز و غم افزایش، با ترانه هایی که در کهسار و بیشه زار دشتی تا جاودان طنین انداز است، با ترانه هایی که مردم این مرز و بوم با آن آغاز می کنند و با آن به پایان می رسانند؛ زندگی پرفراز و نشیب خود را، در گرمای سوزان و در سرمای جانکاه، در کشتزارها، در سفر و حضور دوبیتی های فایز را به عنوان بهترین یار می پذیرند و چه خوش شروه می دهند که احساس نکند خستگی روزانه را که نیکوترین دوای درد باز یاران است و انگیزنده ی رنجبران. محمد علی دشتی متخلص به فایز به سال ۱۲۵۰ هجری خورشیدی در کردوان یکی از روستاهای دشتی چشم به جهان گشود. تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش کردوان و سپس در بردخون که در آن زمان حوزه علمیه و مرکز بحث و دروس در دشتی بوده است، در مکتب خانه ها زیر نظر آموزگاران محلی فرا گرفته و دارای هوش و ذکاوت و استعدادی سرشار و روحی سرکش بوده است.

فایز دشتی و بابا طاهر عریان:
دو روستایى صادق، سوخته دل و شیدا، یکى از جنوب داغ سوزان و دیگرى از غرب سرمازده ایران، یکى از دشتهاى پهناور و خشک و بى آب دشتى و دیگرى از همدان پوشیده از برف، دو نیکو خصال، دو وارسته، دو انسان خوب با غم و اندوهى فراوان و گرفتار آمده در اختناق فکرى شدید، دوترانه سرا هستند که با زبانى ساده و ترانه ‏هاى پرسوز و گداز خود هر خواننده را مسحور خویش مى‏ سازند. گر چه هر کدام در زمینه‏ ای نه چندان دور از هم که یکى در دنیایى سراپا عشق و شیدایى همراه با وارستگى عارفانه دیگرى در عالم عرفان و شور و جذبه و فراموشى از خود گام مى ‏نهند ولى آن چه مسلم است عشق و شور و شیدایى وصف ‏ناپذیرى سخت دنیاى هر دو را احاطه کرده است و جز به عشق پاک خود به هیچ چیز نمى اندیشند. چه بسا فایز در بعضى از دو بیتى ‏هاى خود تحت تأثیر بابا طاهر قرار گرفته، ولى با وجود این، چنان از خود استادى نشان مى ‏دهد که خواننده تصور نمى‏ کند که بابا طاهر بر فایز اثر گذاشته باشد و گهگاه دو بیتى ‏ها صرف نظر از لهجه چنان به هم شبیه است که اگر تخلص نداشته باشد به سختى مى‏ توان آنها را از هم تشخیص داد و چه مشکل بود جداییش از دو بیتى ‏هاى باباطاهر براى خواننده.

ترانه های فایز با موضوعیت فایز در سال ۱۳۶۷ با تیراژ ۳۰۰۰ نسخه توسط انتشارات ققنوس به بازار کتاب عرضه شد.

بخشی از کتاب:
گویند فایز دشتی در جوانی به پریزادی زیباروی دل میبندد و در پنهانی با او رابطه عاشقانه برقرار می کند. فایز عهد می بندد که این سر و رابطه نهانی را فاش نسازد و با کسی در میان نگذارد. از قضا روزی مشاجره ای در میگیرد بین فایز و زنش که کم و بیش از ماجرا با خبر می شود، وصف معشوقه پریزاد خود را میکند:
تو خوبی او ز خوبی بی نیاز است
تو سروی آن پری رخ سروناز است
مرنج از راستی دلدار فایز!
تو بازی آن نکو رخ شاهباز است
پریزاد که از این رویداد آگاه میشود، از فایز روگردان شده و هر چند فایز التماس و لابه میکند معشوقه به نزدش برنمی گردد، اگر چه دوری و ترک فایز برایش مشکل و طاقت فرسا بوده است.
به هنگام وداع آن لاله رخسار
به مژگان ریخت بر گل ژاله بسیار
به گریه گفت “فایز عهدت این بود
شکستی عهد و پیمانت به یکبار ؟”
و فایز در فراقش میگوید:
اگر دورم من از تو ای پریزاد
فراموشم مکن زنهار، زنهار!
همان عهدی که با تو بست فایز
وفادارم اگر هستی وفادار
گروهی دیگر بر آنند که روزی فایز جوان در بیشه زاری ناگهان با پریزادی روبرو می شود و سخت بر او دل میبندد و دنبالش می کند. پریزاد با فاصله ای کم پیشاپیش فایز راه می رود، فایز هر چه شتاب می کند و به سرعت راه میرود نمی تواند به پری دست یابد و پری نیز با فاصله بسیار کمی سرعت و فاصله خود را زیادتر می کند تا از دید فایز ناپدید می شود. ولی همین دیدار کم کافی بود که فایز را برای همیشه شیدا و عاشق کند.

✍️لیلا حیاتی